مقدمه

1- مقدمه

هر روز، توسط تقریباً همه کشتی هایی که روی اقیانوس ها و دریاچه ها سفر می­کنند، میلیون ها مسافر قاچاق این سو آن سو می­روند. وقتی کشتی ها آب های تعادل را که در بدنه کشتی ذخیره شده حمل می­کنند، این بیگانه ها وارد می­شوند و روزانه ۴۰ هزار گونه آن ها در سراسر جهان به سفر می­پردازند (فضلی و روحی، 1381).

 در مجموع، سالانه ۱۰ هزار میلیارد لیتر آب تعادل کشتی ها در سراسر جهان حمل و نقل می­شود که عامل اصلی انتقال حداقل 7000 تا 10000 گونه مختلف از جمله باکتری ها، میکروب ها، کیست ها، تخم ها و لارو موجودات دریایی مختلف در سراسر جهان شناخته شده­اندکه البته به دلیل شرایط نامناسب و نبود غذا و نور کافی، همه این موجودات نمی­توانند در مخازن آب توازن دوام آورند. موجوداتی زنده می­مانند که پتانسیل استقرار از یک محیط به محیط دیگر را داشته باشند.

ورود گونه های تازه وارد به اکوسیستم های جدید در درجه اول ساختار شبکه غذایی محیط را به طور گسترده­ای تغییر داده و موجب کاهش تنوع زیستی دریا می­گردد. نتیجه نهایی چنین وضعیتی ایجاد تغییرات اساسی در ذخایر ژنی دریا خواهد بود. از سوی دیگر این پدیده تهدید جدی برای مناطق آبزی پروری ساحلی که در نزدیکی مسیرهای کشتیرانی قرار داشته باشند، محسوب می­شود و این مناطق در معرض بالاترین شانس دریافت بیماری از طریق پاتوژن های منتقل شده به وسیله آب توازن کشتی ها قرار دارند.

با توجه به اثرات زیان بار ورود این موجودات به اکوسیستم های جدید، دولت ها در سراسر دنیا قوانین مختلفی برای مقابله با این پدیده اجرا می­کنند که برای نمونه می­توان به قوانین تدوین شده توسط گارد ساحلی ایالات متحده آمریکا (USCoastGuard) اشاره کرد (USCGRules, 2009). نکته مهم در اکثر این قوانین مطابقت آنها با قوانین تدوین شده توسط سازمان جهانی دریانوردی (IMO) می­باشد(USCGStandard, 2009).

دریای خزر یکی از مناطق در معرض خطری است که به دلیل بسته بودن اکوسیستم آن، نیاز به توجه بیشتری دارد. این مقاله به بررسی وضعیت این دریا پس از ورود شانه دار مهاجم از طریق انتقال از دریای سیاه و راهکارهای مقابله با این پدیده مخرب زیست محیطی می­پردازد. بدیهی است در صورت هر گونه سهل انگاری، تأثیرات منفی اجتماعی، گردشگری، صنعتی، ماهیگیری و اکولوژیکی جبران ناپذیری در کشورهای حاشیه دریای خزر و خصوصاً ایران رخ خواهند داد.